Wat is sandbox?
In de lijstjes met sandbox games komen met regelmaat games als Skyrim of Far Cry voor, terwijl dit eigenlijk geen sandbox games zijn. Vervolgens worden er dan ook nog de termen open wereld en free roaming bij gehaald en dan is de verwarring compleet. Goed om eens te kijken wat een sandbox game nu precies is en wat het verschil is met open wereld en free roaming.
Te pas en te onpas krijgen games het label sandbox toegekend, waaruit blijkt dat de definitie van deze term allesbehalve scherp is. Daarnaast wordt de term vaak door elkaar gebruikt met free roaming en open wereld. Daarom is het belangrijk om eerst eens goed te kijken naar deze twee termen en waarom sandbox iets anders betekent.
Free roaming
Vrij vertaald is dit het vrij kunnen bewegen in een game. Games met free roaming-elementen belemmeren de speler zo min mogelijk in waar ze mogen gaan en staan. Dit was zeker in de begindagen van videogames niet het geval, denk maar aan de eerste Super Mario Bros., waarin je level voor level moest doorlopen en beperkt werd in waar je kon gaan en staan.
Door de snel verbeterende technologie werd het mogelijk grotere levels te maken en werden ze ook 3D. Hierdoor kon je tijdens het ronddwalen ook vrij om je heen kijken, wat een nog groter gevoel van free roaming geeft. Zo kon je in Super Mario 64 niet alleen vrij rondlopen, maar ook om je heen kijken. Dit is inmiddels een wijdverspreid gegeven en is het aandeel van games dat je de ruimte geeft om te gaan staan en gaan waar je wil groter dan het aandeel games waarin dit niet kan.
Zo stelt Hitman je in staat door grote levels te dwalen en allerlei geheimen te verkennen. Of de nieuwe Mario Odyssey waarbij elk level haast een wereld op zich is. Toch kunnen we deze games moeilijk open wereld games noemen en zijn het ook absoluut geen sandbox games.
Open wereld
Waar Super Mario 64, Mario Odyssey en Hitman wel degelijk free roaming bevatten zijn de levels te klein om het echt een open wereld te noemen. Daarnaast zijn het losse levels in een grotere wereld, waar open wereld games een coherente wereld hebben waarin je vrij kunt navigeren. Neem Liberty City uit GTA III en IV. Dit is niet meer een level gesitueerd in een grote stad, maar een stad op zichzelf. Hetzelfde geldt voor Medici in Just Cause 3 of Night City in het aankomende Cyberpunk 2077.
Deze open werelden moeten de speler het gevoel geven dat hij kan gaan en staan waar hij wil. Zie je een grote bergtop in Skyrim? Dan is de kans groot dat je deze kunt beklimmen. Ironisch genoeg zorgt dit idee achter de open wereld games er ook voor dat juist de barrières van de open wereld zo typerend zijn voor dit soort games.
Om te voorkomen dat de speler het gevoel bekruipt dat hij zich stiekem toch in een niet volledig open wereld bevindt, worden de randen van de open wereld zoveel mogelijk gemaskeerd. Terwijl in veel games er rustig een onzichtbare muur kan zitten, worden de grenzen van een open wereld vormgegeven door natuurlijke barrières. Denk aan een onbegaanbare bergketen, een rivier of oceaan waardoor je toch binnen bepaalde kaders moet blijven.
Vrijheid, blijheid
Aan de rand van een open wereld game vinden we ook het begin van het sandbox genre. Veel van deze games worden gekenmerkt door een haast oneindige wereld. Denk aan het schoolvoorbeeld van sandbox games Minecraft, dat grotere werelden kan genereren dan je in jaren kunt verkennen. Of No Man’s Sky met triljoenen stelsels om te verkennen, waarbij zelfs de makers zich afvragen of spelers ooit alles zullen ontdekken. Toch is een grote open wereld zeker geen voorwaarde voor een sandbox game en deze games gaan dan ook om iets anders.
Sandbox gaat om vrijheid om een eigen avontuur te creëren. Deze games draaien om vrijheid in wat je doet, waar je heen gaat en hoe je de game speelt. Hoewel in sommige gevallen een grotere open wereld helpt bij het zorgen voor veel vrijheid, wil dat nog niet zeggen dat je ook de vrijheid hebt om een eigen verhaal of avontuur te creëren.
Een goed voorbeeld hiervan is De Sims 4. In dit laatste deel van de serie heb je vrij afgebakende levels waar je je huis op bouwt. Hoe je de kavel, het huis en het leven van je Sims vervolgens inricht is helemaal aan jou. Zo kun je De Sims 4 gebruiken om een ware soap te creëren, er een halve RPG van te maken door je Sims tot de ultieme slechterik of wetenschapper te laten uitgroeien of kun je een sekte beginnen in de kelder. Toch heeft de game geen open wereld.
Wat is sandbox niet?
Om te kunnen begrijpen wat sandbox games nu zijn, is het handig om te kijken naar wat het in ieder geval niet zijn. Zo is het kunnen creëren van een sekte namelijk niet per se een voorwaarde voor elke sandbox game. Dit staat meer symbool voor de enorme vrijheid die je krijgt en dat is ook wat veel titels geen sandbox game maakt: de belemmering van je vrijheid.
Daarom is bijvoorbeeld Skyrim geen pure sandbox game. Hoewel je in de grote open wereld mag gaan en staan waar je wil en je je eigen personage mag creëren, ben je aan het einde van de dag nog steeds een Dragonborn en zal de Jarl van Whiterun blijven vragen of je niet even de wereld kunt gaan redden. Erg storend als jij gewoon een kaaswinkel wilt beginnen. Dat is niet erg en de verhalen in The Elder Scrolls-games maken deze titels tot een groot succes, maar het zorgt ervoor dat het geen echte sandbox is.
Hetzelfde geldt voor GTA V. Natuurlijk is Los Santos een grote speeltuin en kun je voor een groot deel doen en laten wat je wilt. Maar of je nu een taxi bestuurt, in een vliegtuig vliegt of met een tank tegen het verkeer in over de snelweg rijdt: je bent toch een van die drie psychopaten die we hebben leren kennen als Michael, Trevor en Franklin.
Wat is sandbox?
Uiteindelijk gaat het niet om vrij kunnen rondbewegen in een grote open wereld, niet om kunnen bouwen of om van bergen af te kunnen springen als je daar zin in hebt. Het gaat erom dat de game je de mogelijkheid geeft om je eigen verhaal of avontuur te creëren en dit niet aan je oplegt. Daarbij zijn twee voorwaarden heel belangrijk.
Ten eerste moet je de vrijheid krijgen om zelf invulling te kunnen geven aan wie je bent binnen de kaders van de setting van de game. Dat wil zeggen dat je bijvoorbeeld in Mount and Blade: Warband zelf kunt bepalen wie je bent in de wereld. Of dat nu een koning is of een graanhandelaar, het maakt niet uit. Je wordt hierin niet beperkt door een bepaald doel dat moet worden behaald in de game of een verhaal. Het idee van sandbox is namelijk meteen weg als jij alleen maar graan van a naar b wil brengen en iedereen je onderweg vertelt dat je eigenlijk de Dragonborn bent en de wereld moet gaan redden. Dat wil niet zeggen dat er geen verhaal of lore is. De wereld moet echter op zichzelf kunnen staan, zodat jij zelf kunt bepalen wie je bent in die wereld.
Ten tweede moet de game je genoeg verschillende manieren van spelen bieden. In Elite Dangerous wordt je bijvoorbeeld niet verteld wie je bent of wat je moet zijn. Als je echter enkel kon rondvliegen om andere schepen af te knallen, is het alsnog niet veel meer dan een dogfighting game en allesbehalve een sandbox game. Het feit dat je ook een handelaar kunt zijn of passagiers kunt vervoeren zorgt ervoor dat je een echte sandbox-ervaring krijgt.
Wanneer een game je geen in steen gebeiteld verhaal geeft en je tegelijkertijd tal van opties geeft om je avontuur en verhaal zelf vorm te geven, kunnen we pas spreken van een sandbox game.
Belangrijk onderscheid
De term sandbox stelt ons in staat om een heel specifiek genre games te onderscheiden van de rest. Zoals hierboven beschreven zijn het games die vooral heel veel niet doen: geen sturend verhaal, geen lineair pad en zo min mogelijk belemmeringen in hoe je de game speelt. Iets wat grote titels die vaak als sandbox bestempeld worden allemaal wel doen.
Als je van pure sandbox games houdt, kun je nogal bedrogen uitkomen als je erachter komt dat je in GTA V helemaal niet vrij bent om te spelen zoals jij wil of te zijn in de wereld wie jij wilt zijn. Het is nog wel steeds een geniale open wereld-game, maar de term sandbox moeten we er niet op willen plakken. Daarvoor wordt het spelen van de game te veel gedefinieerd door de vaste personages.
Sandbox games bieden namelijk een hele specifieke soort ervaring, waarin de game je geen avontuur voorlegt, maar je je eigen avontuur creëert. Dat is de kern van sandbox games.
